مممنشور جهانی حقوق بشر
تاريخچه
اعلاميه جهانی حقوق بشر پيمانی بين المللی است که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصويب رسيده است
و شامل ٣٠ ماده است که به تشريح ديدگاه سازمان ملل متحد در مورد حقوق بشر م یپردازد. مفاد اين اعلاميه،
حقوق بنيادی مدنی، فرهنگی، اقتصادی، سياسی، و اجتماعی را که تمامی افراد بشر، در هر کشوری بايد از آن
برخوردار باشند، مشخص کرده است.
مفاد اين اعلاميه از نظر بسياری از پژوهشگران از اعتبار حقوق بي نالملل برخوردارست زيرا به صورت
گسترده ای پذيرفته شده و برای سنجش رفتار کشورها به کار م یرود.
کشورهای تازه استقلال يافته زيادی به مفاد اعلاميه جهانی حقوق بشر استناد کرده يا آن را در قوانين بنيادی يا
قانون اساسی خود گنجاند هاند.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سه سال پس ازبنياد سازمان ملل متحد، اعلاميه جهانی حقوق بشررا تصويب
نمود و اعلاميه جهانی حقوق بشر، که هدف آن ايجاد تضمين حقوق و آزادی های برابر برای همه مردم بود در
١٠ربماسد ١٩۴٨ به تصويب رسيد، روزی که اينک، در سراسر جهان به عنوان روز بين المللی حقوق بشر
گرامی داشته م یشود.
مقدمه
از آنجايی که شناسايی ذات تمامی اعضای خانواده بشری و حقوق يکسان و انتقال ناپذير آنان اساس آزادی
،عدالت و صلح جهانی را تشکيل می دهد ،
از آنجايی که نبود شناسايی و تحقير حقوق بشر ، به اعمال وحشيانه ای منتهی شده است که روح بشريت را
به عصيان واداشته و ظهور دنيايی که در آن افراد بشر در بيان و عقيده آزاد و از ترس و فقر فارغ باشند ، به
عنوان بالاترين آرزوی بشر اعلام شده است ،
از آنجايی که در اساس بايد با اجرای قانون از حقوق انسانی حمايت کرد تا بشر به عنوان آخرين راه، وادار به
قيام بر ضد ظلم و فشار نگردد ،
از آنجايی که در اساس،لازم است توسعه روابط دوستانه بين ملل را مورد تشويق قرار داد،
از آنجايی که مردم ملل متحد ،باور خود را به حقوق اساسی بشر و مقام و ارزش فردی انسان و برابری حقوق
مرد و زن بار ديگر، در منشور حقوق بشر اعلام کرده و تصميم گرفته اند که به پيشرفت اجتماعی کمک کنند
و در محيطی آزادتر وضعيت زندگی بهتری را به وجود آورند ،
از آنجايی که دولت های عضو متعهد شده اند که احترام جهانی و رعايت واقعی حقوق بشر و آزادی های
اساسی را با همکاری سازمان ملل متحد تامين نمايند،
از آنجايی که حسن تفاهم مشترک نسبت به اين حقوق و آزادی ها برای اجرای کامل اين تعهد کمال اهميت را
دارد،
مجمع عمومی سازمان ملل متحد ، اعلاميه جهانی حقوق بشررا آرمان مشترکی برای تمام مردم و کليه ملت ها
اعلام می نمايد تا تمامی افراد و همه ارکان جامعه اين اعلاميه را همواره در مد نظر داشته باشند و کوشش
نمايند که از راه تعليم و تربيت ، احترام به حقوق و آزادی ها گسترش يابد و با تدبير های تدريجی ملی و بين
المللی، شناسايی و اجرای واقعی و حياتی آن ها چه در ميان خود ملل عضو و چه در ميان مردم کشورهايی مه
در قلمرو آن ها هستند ، تامين شود.
هدام١: فا مامتزا و دنيآ یم ايند هب دازآ رشب دار دنربارب مه اب قوقح و تيثيح ظاحل . و لقع یاراد همه نادجوتسههب تبسن دياب و دن دننک راتفر یردارب حور اب رگيدکي
ماده ٢: هر کس می تواند بدون هيچ گونه تمايز ، به ويژه از حيث نژاد ، رنگ ، جنس ، زبان ، مذهب ، عقيده
سياسی يا هر عقيده ديگر و همچنين مليت ، وضعيت اجتماعی ، ثروت ، ولادت يا هر موقعيت ديگر ، از
تمامی حقوق و کليه آزادی هايی که در اعلاميه حاضرياد شده است ، بهره مند گردد. افزون بر آن، هيچ
تبعيضی که مبتنی بر وضع سياسی ، اداری و قضايی يا بين المللی کشور يا سرزمينی باشد که شخص به آن
تعلق دارد ، به عمل نخواهد آمد. خواه اين کشور مستقل ، تحت قيموميت يا غير خود مختار بوده يا حاکميت آن
به گونه ای محدود شده باشد
ماده ٣: هر کس ، حق زندگی ، آزادی و امنيت شخصی دارد
ماده ۴: هيچ فردی را نمی توان در بردگی نگه داشت و داد و ستد بردگان به هر شکلی که باشد ممنوع است
ماده ۵: هيچ فردی را نمی توان تحت شکنجه يا مجازات يا رفتاری قرار داد که ظالمانه و يا بر خلاف انسانيت
و شئون بشری يا موهن باشد
ماده ۶: هر کس حق دارد که شخصيت حقوقی او در همه جا به عنوان يک انسان دربرابر قانون شناخته شود
ماده ٧: همه در برابر قانون ، مساوی هستند و حق دارند بدون تبعيض و برابرانه از حمايت قانون برخوردار
شوند.همه حق دارند دربرابر هر تبعيضی که ناقض اعلاميه حاضر باشد و بر عليه هر تحريکی که برای چنين
تبعيضی به عمل آيد، به طور برابر از حمايت قانون بهره مند شوند
ماده ٨: در برابر اعمالی که حقوق اساسی فرد را مورد تجاوز قرار بدهد و آن حقوق به وسيله قانون اساسی
يا قانون ديگری برای او شناخته شده باشد ، هر کس حق مراجعه به محاکم ملی صالحه را دارد
ماده ٩: هيچ فردی را نمی توان خود سرانه توقيف ، حبس يا تبعيد نمود
ماده ١٠: هرکس با برابری کامل حق دارد که به دادخواستش از سوی دادگاه برابر و بيطرفی ، منصفانه و
علنی رسيدگی بشود و چنين دادگاهی درباره حقوق و الزامات او يا هر اتهام جزايی که به او توجه پيدا کرده
باشند، اتخاذ تصميم بنمايد
ماده ١١: الف) هر فردی که به بزهکاری متهم شده باشد، بيگناه محسوب خواهد شد تا هنگامی که در جريان
يک دادخواهی عمومی که در آن کليه تضمين های لازم برای دفاع ازاو تامين شده باشد ، تقصير او به گونه
ای قانونی محرز گردد
ب) هيچ کس برای انجام يا عدم انجام عملی که درهنگام ارتکاب آن عمل به موجب حقوق ملی يا بين المللی
جرم شناخته نمی شده است، محکوم نخواهد شد . به همين شيوه هيچ مجازاتی ، شديدتر از آنچه که در هنگام
ارتکاب جرم به آن تعلق می گرفت درباره هيچ فردی اعمال نخواهد شد
ماده ١٢: هيچ فردی در زندگی خصوصی ، امور خانوادگی ، اقامتگاه يا مکاتبات خود نبايد مورد مداخله
های خود سرانه واقع شود و شرافت ونام و رسمش نبايد مورد حمله قرار گيرد . هر کس حق دارد که
دربرابر اين گونه مداخله ها و حمله ها ، مورد حمايت قانون قرار گيرد
ماده ١٣: الف) هر کس حق دارد که در درون هر کشوری آزادانه رفت و آمد کند و محل اقامت خود را
انتخاب نمايد
ب) هر کسی حق دارد هر کشوری و از جمله کشور خود را ترک کند يا به کشور خود باز گردد
ماده ١۴: الف) هر کس حق دارد در برابر تعقيب ، شکنجه و آزار ، پناهگاهی جسنجو کند و در کشورهای
ديگر پناه اختيار کند
ب) در موردی که تعقيب واقعا مبتنی به جرم عمومی، غير سياسی و رفتارهايی مخالف با اصول و مقاصد
ملل متحد باشد ، نمی توان از اين حق استفاده نمود
ماده ١۵: الف) هر کس حق دارد ، که دارای تابعيت باشد
ب) هيچ فردی را تمی توان خود سرانه از تابعيت خود يا از حق تغيير تابعيت محروم کرد
ماده ١۶: الف) هر زن و مرد بالغی حق دارند بدون هيچ محدوديت از نظر نژاد ، مليت ، تابعيت يا مذهب با
هم ديگر زناشويی کنند و هنگام انحلال آن، زن و شوهر در کليه امور مربوط به ازدواج دارای حقوق برابر
هستند
ب) ازدواج بايد با رضايت کامل و آزادانه زن ومرد واقع شود
پ) خانواده رکن طبيعی و اساسی جامعه است و حق دارد از حمايت جامعه و دولت بهره مند شود
ماده ١٧: الف) هر شخص ،به طورفردی يا به طور اجتماعی حق مالکيت دارد
ب) هيچ فردی را تمی توان خود سرانه از حق مالکيت محروم نمود
ماده ١٨: هر کس حق دارد که از آزادی فکر ، وجدان و مذهب بهره مند شود .اين حق متضمن آزادی تغيير
مذهب يا عقيده و ايمان است و نيز دربرگيرنده تعليمات مذهبی و اجرای مراسم دينی است . هرکس می تواند
از اين حقوق اً به طور خصوصی يا به طور عمومی بر خوردار باشد
ماده ١٩: هر کس حق آزادی عقيده وبيان دارد و حق مزبورشامل آن است که از داشتن عقايد خود بيم و
اضطرابی نداشته باشد و در کسب اطلاعات و افکار و دردريافت و انتشار آن ، به تمام وسايل ممکن و بدون
ملاحضات مرزی، آزاد باشد
ماده ٢٠: الف) هرکس حق دارد آزادانه ، مجامع و جمعيت های مسالمت آ ميز تشکيل دهد
ب) هيچ کس را تمی توان مجبور به شرکت در اجتماعی کرد
ماده ٢١: الف) هر کس حق دارد که در اداره امور عمومی کشور خود ، خواه مستقيم و خواه به وسيله
نمايندگانی که آزادانه انتخاب شده باشند، شرکت جويد
ب) هر کس حق دارد با شرايط برابر ، به مشاغل عمومی کشور خود نايل آيد
پ) اساس و منشا قدرت حکومت ، اراده مردم است . اين اراده بايد به وسيله انتخاباتی ابراز گردد که از
روی صداقت و به طور ادواری ، صورت پذيرد .انتخابات بايد عمومی و با رعايت برابری باشد و با رای
مخفی يا شيوه های مانند آن انجام گيرد که آزادی رای را تامين نمايد
ماده ٢٢: هر کس به عنوان عضوجامعه ، حق امنيت اجتماعی دارد و مجاز است به وسيله مساعی ملی و
همکاری بين المللی ، حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی خود را که لازمه مقام و نمو آزادانه شخصيت
اوست با رعايت تشکيلات و منابع هر کشور به دست آورد
ماده ٢٣: الف) هر کس حق دارد کار کند، کار خود را آزادانه انتخاب نمايد ، شرايط منصفانه و رضايت
بخشی برای کار خواستار باشد و دربرابر بيکاری مورد حمايت قرار گيرد
ب) همه حق دارند که بدون هيچ تبعيضی در برابر کار مساوی ،دستمزد مساوی دريافت نمايند
پ) هر کس که کار می کند حق دريافت مزد منصفانه و رضايت بخشی را دارد که زندگی او و خانواده اش را
موافق شئون انسانی تامين کند و آن را در صورت لزوم با هر نوع وسايل ديگر حمايت اجتماعی، تکميل نمايد
ت) هر کس حق دارد که برای دفاع از منافع خود با ديگران اتحاديه تشکيل دهد و در اتحاديه ها نيز شرکت
کند
ماده ٢۴: هر کس حق استراحت و فراغت و تفريح دارد و به خصوص دارای حق نسبت به محدوديت معقول
ساعات کار و مرخصی های ادواری ، با اخذ حقوق، است
ماده ٢۵: الف) هرکس حق دارد که سطح زندگی ، سلامتی و رفاه خود و خانواده اش را از حيث خوراک
ومسکن ومراقبت های بهداشتی و خدمات لازم اجتماعی تامين کند و همچنين حق دارد که در مواقع بيکاری ،
بيماری ، نقص اعضا ، بيوگی ، پيری يا در تمام موارد ديگری که به علل بيرون از اراده انسان ، وسايل
امرار معاش او از بين رفته باشد از شرايط آبرومندانه زندگی برخوردار شود
ب) مادران وکودکان حق دارند که از کمک و مراقبت مخصوصی بهره مند شوند . کودکان چه براثر ازدواج
و چه بدون ازدواج به دنيا آمده باشند ، حق دارند که همه از يک نوع حمايت اجتماعی برخوردار شوند
ماده ٢۶: الف) هر کس حق دارد که از آموزش و پرورش بهره مند شود . آموزش و پرورش پايه تا حدودی
که مربوط به تعليمات ابتدايی و اساسی است بايد مجانی باشد . آموزش ابتدايی اجباری است . آموزش حرفه ای
بايد عموميت پيدا کند و آموزش عالی بايد با شرايط برابری کامل ، به روی همه باز باشد تا همه ، بنا به
استعداد خود بتواند از آن بهره مند گردند
ب) آموزش و پرورش بايد به طوری هدايت شود که شخصيت انسانی هر کس را به حدکامل رشد آن برساند و
احترام حقوق و آزادی های بشری را تقويت کند . آموزش و پرورش بايد حسن تفاهم ، گذشت و احترام عقايد
مخالف و دوستی بين تمام ملل و جمعيت های نژادی يا مذهبی و همچنين توسعه فعاليت های ملل متحد را در
راه حفظ صلح ، فراهم نمايد
پ) پدر و مادر در انتخاب نوع آموزش و پرورش فرزندان خود نسبت به ديگران اولويت دارند
ماده ٢٧: الف) هر کس حق دارد در زندگی فرهنگی و اجتماعی شرکت کند ، از فنون و هنرها بهره مند
گردد و در پيشرفت علمی و فايده های آن سهيم باشد
ب) هر کس حق دارد از حمايت منافع معنوی و مادی آثارعلمی ، فرهنگی يا هنری خود برخوردار شود
ماده ٢٨: هر کس حق دارد برقراری نظمی را بخواهد که از لحاظ اجتماعی و بين المللی ، حقوق و آزادی
هايی را که در اين اعلاميه بيان شده ، تامين کند و آن ها را به مورد اجرا بگذارد
ماده ٢٩: الف) هرکس در مقابل آن جامعه ای وظيفه دارد که رشد آزاد کامل شخصيت او را ميسر سازد
ب) هر کس در اجرای حقوق و استفاده از آزادی های خود ، فقط تابع محدوديت هايی است که به وسيله قانون
، منحصرا به منظور تامين شناسايی و مراعات حقوق و آزادی های ديگران و برای مقتضيات صحيح اخلاقی
و نظم عمومی و رفاه همگانی ، در شرايط يک جامعه دموکراتيک وضع شده است
پ) اين حقوق و آزادی ها ، در هيچ موردی، نمی تواند بر خلاف مقاصد و اصول ملل متحد اجرا گردد
ماده ٣٠: هيچ يک از مقررات اعلاميه حاضر نبايد طوری تفسير شود که متضمن حقی برای دولتی يا
جمعيتی يا فردی باشد که به موجب آن بتواند هر يک از حقوق و آزادی های مندرج در اعلاميه را ازبين ببرد
ويا در آن راه ، فعاليتی بنمايد
تاريخچه
اعلاميه جهانی حقوق بشر پيمانی بين المللی است که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصويب رسيده است
و شامل ٣٠ ماده است که به تشريح ديدگاه سازمان ملل متحد در مورد حقوق بشر م یپردازد. مفاد اين اعلاميه،
حقوق بنيادی مدنی، فرهنگی، اقتصادی، سياسی، و اجتماعی را که تمامی افراد بشر، در هر کشوری بايد از آن
برخوردار باشند، مشخص کرده است.
مفاد اين اعلاميه از نظر بسياری از پژوهشگران از اعتبار حقوق بي نالملل برخوردارست زيرا به صورت
گسترده ای پذيرفته شده و برای سنجش رفتار کشورها به کار م یرود.
کشورهای تازه استقلال يافته زيادی به مفاد اعلاميه جهانی حقوق بشر استناد کرده يا آن را در قوانين بنيادی يا
قانون اساسی خود گنجاند هاند.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سه سال پس ازبنياد سازمان ملل متحد، اعلاميه جهانی حقوق بشررا تصويب
نمود و اعلاميه جهانی حقوق بشر، که هدف آن ايجاد تضمين حقوق و آزادی های برابر برای همه مردم بود در
١٠ربماسد ١٩۴٨ به تصويب رسيد، روزی که اينک، در سراسر جهان به عنوان روز بين المللی حقوق بشر
گرامی داشته م یشود.
مقدمه
از آنجايی که شناسايی ذات تمامی اعضای خانواده بشری و حقوق يکسان و انتقال ناپذير آنان اساس آزادی
،عدالت و صلح جهانی را تشکيل می دهد ،
از آنجايی که نبود شناسايی و تحقير حقوق بشر ، به اعمال وحشيانه ای منتهی شده است که روح بشريت را
به عصيان واداشته و ظهور دنيايی که در آن افراد بشر در بيان و عقيده آزاد و از ترس و فقر فارغ باشند ، به
عنوان بالاترين آرزوی بشر اعلام شده است ،
از آنجايی که در اساس بايد با اجرای قانون از حقوق انسانی حمايت کرد تا بشر به عنوان آخرين راه، وادار به
قيام بر ضد ظلم و فشار نگردد ،
از آنجايی که در اساس،لازم است توسعه روابط دوستانه بين ملل را مورد تشويق قرار داد،
از آنجايی که مردم ملل متحد ،باور خود را به حقوق اساسی بشر و مقام و ارزش فردی انسان و برابری حقوق
مرد و زن بار ديگر، در منشور حقوق بشر اعلام کرده و تصميم گرفته اند که به پيشرفت اجتماعی کمک کنند
و در محيطی آزادتر وضعيت زندگی بهتری را به وجود آورند ،
از آنجايی که دولت های عضو متعهد شده اند که احترام جهانی و رعايت واقعی حقوق بشر و آزادی های
اساسی را با همکاری سازمان ملل متحد تامين نمايند،
از آنجايی که حسن تفاهم مشترک نسبت به اين حقوق و آزادی ها برای اجرای کامل اين تعهد کمال اهميت را
دارد،
مجمع عمومی سازمان ملل متحد ، اعلاميه جهانی حقوق بشررا آرمان مشترکی برای تمام مردم و کليه ملت ها
اعلام می نمايد تا تمامی افراد و همه ارکان جامعه اين اعلاميه را همواره در مد نظر داشته باشند و کوشش
نمايند که از راه تعليم و تربيت ، احترام به حقوق و آزادی ها گسترش يابد و با تدبير های تدريجی ملی و بين
المللی، شناسايی و اجرای واقعی و حياتی آن ها چه در ميان خود ملل عضو و چه در ميان مردم کشورهايی مه
در قلمرو آن ها هستند ، تامين شود.
هدام١: فا مامتزا و دنيآ یم ايند هب دازآ رشب دار دنربارب مه اب قوقح و تيثيح ظاحل . و لقع یاراد همه نادجوتسههب تبسن دياب و دن دننک راتفر یردارب حور اب رگيدکي
ماده ٢: هر کس می تواند بدون هيچ گونه تمايز ، به ويژه از حيث نژاد ، رنگ ، جنس ، زبان ، مذهب ، عقيده
سياسی يا هر عقيده ديگر و همچنين مليت ، وضعيت اجتماعی ، ثروت ، ولادت يا هر موقعيت ديگر ، از
تمامی حقوق و کليه آزادی هايی که در اعلاميه حاضرياد شده است ، بهره مند گردد. افزون بر آن، هيچ
تبعيضی که مبتنی بر وضع سياسی ، اداری و قضايی يا بين المللی کشور يا سرزمينی باشد که شخص به آن
تعلق دارد ، به عمل نخواهد آمد. خواه اين کشور مستقل ، تحت قيموميت يا غير خود مختار بوده يا حاکميت آن
به گونه ای محدود شده باشد
ماده ٣: هر کس ، حق زندگی ، آزادی و امنيت شخصی دارد
ماده ۴: هيچ فردی را نمی توان در بردگی نگه داشت و داد و ستد بردگان به هر شکلی که باشد ممنوع است
ماده ۵: هيچ فردی را نمی توان تحت شکنجه يا مجازات يا رفتاری قرار داد که ظالمانه و يا بر خلاف انسانيت
و شئون بشری يا موهن باشد
ماده ۶: هر کس حق دارد که شخصيت حقوقی او در همه جا به عنوان يک انسان دربرابر قانون شناخته شود
ماده ٧: همه در برابر قانون ، مساوی هستند و حق دارند بدون تبعيض و برابرانه از حمايت قانون برخوردار
شوند.همه حق دارند دربرابر هر تبعيضی که ناقض اعلاميه حاضر باشد و بر عليه هر تحريکی که برای چنين
تبعيضی به عمل آيد، به طور برابر از حمايت قانون بهره مند شوند
ماده ٨: در برابر اعمالی که حقوق اساسی فرد را مورد تجاوز قرار بدهد و آن حقوق به وسيله قانون اساسی
يا قانون ديگری برای او شناخته شده باشد ، هر کس حق مراجعه به محاکم ملی صالحه را دارد
ماده ٩: هيچ فردی را نمی توان خود سرانه توقيف ، حبس يا تبعيد نمود
ماده ١٠: هرکس با برابری کامل حق دارد که به دادخواستش از سوی دادگاه برابر و بيطرفی ، منصفانه و
علنی رسيدگی بشود و چنين دادگاهی درباره حقوق و الزامات او يا هر اتهام جزايی که به او توجه پيدا کرده
باشند، اتخاذ تصميم بنمايد
ماده ١١: الف) هر فردی که به بزهکاری متهم شده باشد، بيگناه محسوب خواهد شد تا هنگامی که در جريان
يک دادخواهی عمومی که در آن کليه تضمين های لازم برای دفاع ازاو تامين شده باشد ، تقصير او به گونه
ای قانونی محرز گردد
ب) هيچ کس برای انجام يا عدم انجام عملی که درهنگام ارتکاب آن عمل به موجب حقوق ملی يا بين المللی
جرم شناخته نمی شده است، محکوم نخواهد شد . به همين شيوه هيچ مجازاتی ، شديدتر از آنچه که در هنگام
ارتکاب جرم به آن تعلق می گرفت درباره هيچ فردی اعمال نخواهد شد
ماده ١٢: هيچ فردی در زندگی خصوصی ، امور خانوادگی ، اقامتگاه يا مکاتبات خود نبايد مورد مداخله
های خود سرانه واقع شود و شرافت ونام و رسمش نبايد مورد حمله قرار گيرد . هر کس حق دارد که
دربرابر اين گونه مداخله ها و حمله ها ، مورد حمايت قانون قرار گيرد
ماده ١٣: الف) هر کس حق دارد که در درون هر کشوری آزادانه رفت و آمد کند و محل اقامت خود را
انتخاب نمايد
ب) هر کسی حق دارد هر کشوری و از جمله کشور خود را ترک کند يا به کشور خود باز گردد
ماده ١۴: الف) هر کس حق دارد در برابر تعقيب ، شکنجه و آزار ، پناهگاهی جسنجو کند و در کشورهای
ديگر پناه اختيار کند
ب) در موردی که تعقيب واقعا مبتنی به جرم عمومی، غير سياسی و رفتارهايی مخالف با اصول و مقاصد
ملل متحد باشد ، نمی توان از اين حق استفاده نمود
ماده ١۵: الف) هر کس حق دارد ، که دارای تابعيت باشد
ب) هيچ فردی را تمی توان خود سرانه از تابعيت خود يا از حق تغيير تابعيت محروم کرد
ماده ١۶: الف) هر زن و مرد بالغی حق دارند بدون هيچ محدوديت از نظر نژاد ، مليت ، تابعيت يا مذهب با
هم ديگر زناشويی کنند و هنگام انحلال آن، زن و شوهر در کليه امور مربوط به ازدواج دارای حقوق برابر
هستند
ب) ازدواج بايد با رضايت کامل و آزادانه زن ومرد واقع شود
پ) خانواده رکن طبيعی و اساسی جامعه است و حق دارد از حمايت جامعه و دولت بهره مند شود
ماده ١٧: الف) هر شخص ،به طورفردی يا به طور اجتماعی حق مالکيت دارد
ب) هيچ فردی را تمی توان خود سرانه از حق مالکيت محروم نمود
ماده ١٨: هر کس حق دارد که از آزادی فکر ، وجدان و مذهب بهره مند شود .اين حق متضمن آزادی تغيير
مذهب يا عقيده و ايمان است و نيز دربرگيرنده تعليمات مذهبی و اجرای مراسم دينی است . هرکس می تواند
از اين حقوق اً به طور خصوصی يا به طور عمومی بر خوردار باشد
ماده ١٩: هر کس حق آزادی عقيده وبيان دارد و حق مزبورشامل آن است که از داشتن عقايد خود بيم و
اضطرابی نداشته باشد و در کسب اطلاعات و افکار و دردريافت و انتشار آن ، به تمام وسايل ممکن و بدون
ملاحضات مرزی، آزاد باشد
ماده ٢٠: الف) هرکس حق دارد آزادانه ، مجامع و جمعيت های مسالمت آ ميز تشکيل دهد
ب) هيچ کس را تمی توان مجبور به شرکت در اجتماعی کرد
ماده ٢١: الف) هر کس حق دارد که در اداره امور عمومی کشور خود ، خواه مستقيم و خواه به وسيله
نمايندگانی که آزادانه انتخاب شده باشند، شرکت جويد
ب) هر کس حق دارد با شرايط برابر ، به مشاغل عمومی کشور خود نايل آيد
پ) اساس و منشا قدرت حکومت ، اراده مردم است . اين اراده بايد به وسيله انتخاباتی ابراز گردد که از
روی صداقت و به طور ادواری ، صورت پذيرد .انتخابات بايد عمومی و با رعايت برابری باشد و با رای
مخفی يا شيوه های مانند آن انجام گيرد که آزادی رای را تامين نمايد
ماده ٢٢: هر کس به عنوان عضوجامعه ، حق امنيت اجتماعی دارد و مجاز است به وسيله مساعی ملی و
همکاری بين المللی ، حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی خود را که لازمه مقام و نمو آزادانه شخصيت
اوست با رعايت تشکيلات و منابع هر کشور به دست آورد
ماده ٢٣: الف) هر کس حق دارد کار کند، کار خود را آزادانه انتخاب نمايد ، شرايط منصفانه و رضايت
بخشی برای کار خواستار باشد و دربرابر بيکاری مورد حمايت قرار گيرد
ب) همه حق دارند که بدون هيچ تبعيضی در برابر کار مساوی ،دستمزد مساوی دريافت نمايند
پ) هر کس که کار می کند حق دريافت مزد منصفانه و رضايت بخشی را دارد که زندگی او و خانواده اش را
موافق شئون انسانی تامين کند و آن را در صورت لزوم با هر نوع وسايل ديگر حمايت اجتماعی، تکميل نمايد
ت) هر کس حق دارد که برای دفاع از منافع خود با ديگران اتحاديه تشکيل دهد و در اتحاديه ها نيز شرکت
کند
ماده ٢۴: هر کس حق استراحت و فراغت و تفريح دارد و به خصوص دارای حق نسبت به محدوديت معقول
ساعات کار و مرخصی های ادواری ، با اخذ حقوق، است
ماده ٢۵: الف) هرکس حق دارد که سطح زندگی ، سلامتی و رفاه خود و خانواده اش را از حيث خوراک
ومسکن ومراقبت های بهداشتی و خدمات لازم اجتماعی تامين کند و همچنين حق دارد که در مواقع بيکاری ،
بيماری ، نقص اعضا ، بيوگی ، پيری يا در تمام موارد ديگری که به علل بيرون از اراده انسان ، وسايل
امرار معاش او از بين رفته باشد از شرايط آبرومندانه زندگی برخوردار شود
ب) مادران وکودکان حق دارند که از کمک و مراقبت مخصوصی بهره مند شوند . کودکان چه براثر ازدواج
و چه بدون ازدواج به دنيا آمده باشند ، حق دارند که همه از يک نوع حمايت اجتماعی برخوردار شوند
ماده ٢۶: الف) هر کس حق دارد که از آموزش و پرورش بهره مند شود . آموزش و پرورش پايه تا حدودی
که مربوط به تعليمات ابتدايی و اساسی است بايد مجانی باشد . آموزش ابتدايی اجباری است . آموزش حرفه ای
بايد عموميت پيدا کند و آموزش عالی بايد با شرايط برابری کامل ، به روی همه باز باشد تا همه ، بنا به
استعداد خود بتواند از آن بهره مند گردند
ب) آموزش و پرورش بايد به طوری هدايت شود که شخصيت انسانی هر کس را به حدکامل رشد آن برساند و
احترام حقوق و آزادی های بشری را تقويت کند . آموزش و پرورش بايد حسن تفاهم ، گذشت و احترام عقايد
مخالف و دوستی بين تمام ملل و جمعيت های نژادی يا مذهبی و همچنين توسعه فعاليت های ملل متحد را در
راه حفظ صلح ، فراهم نمايد
پ) پدر و مادر در انتخاب نوع آموزش و پرورش فرزندان خود نسبت به ديگران اولويت دارند
ماده ٢٧: الف) هر کس حق دارد در زندگی فرهنگی و اجتماعی شرکت کند ، از فنون و هنرها بهره مند
گردد و در پيشرفت علمی و فايده های آن سهيم باشد
ب) هر کس حق دارد از حمايت منافع معنوی و مادی آثارعلمی ، فرهنگی يا هنری خود برخوردار شود
ماده ٢٨: هر کس حق دارد برقراری نظمی را بخواهد که از لحاظ اجتماعی و بين المللی ، حقوق و آزادی
هايی را که در اين اعلاميه بيان شده ، تامين کند و آن ها را به مورد اجرا بگذارد
ماده ٢٩: الف) هرکس در مقابل آن جامعه ای وظيفه دارد که رشد آزاد کامل شخصيت او را ميسر سازد
ب) هر کس در اجرای حقوق و استفاده از آزادی های خود ، فقط تابع محدوديت هايی است که به وسيله قانون
، منحصرا به منظور تامين شناسايی و مراعات حقوق و آزادی های ديگران و برای مقتضيات صحيح اخلاقی
و نظم عمومی و رفاه همگانی ، در شرايط يک جامعه دموکراتيک وضع شده است
پ) اين حقوق و آزادی ها ، در هيچ موردی، نمی تواند بر خلاف مقاصد و اصول ملل متحد اجرا گردد
ماده ٣٠: هيچ يک از مقررات اعلاميه حاضر نبايد طوری تفسير شود که متضمن حقی برای دولتی يا
جمعيتی يا فردی باشد که به موجب آن بتواند هر يک از حقوق و آزادی های مندرج در اعلاميه را ازبين ببرد
ويا در آن راه ، فعاليتی بنمايد
